XX wiek: 1930-1939

Styczeń: Ukończono stan surowy budynku 29 głównej fabryki Zeissa, który stanowi południowo-wschodni kraniec Starego Miasta (architekt: Emil Fahrenkamp; opracowanie stropów ramowych, które umożliwiają rozciąganie dużych pomieszczeń przy jednoczesnym przenoszeniu ogromnych obciążeń bez belek: Georg Rüth).

31 lipca: Abbeanum zostaje przekazane Uniwersytetowi jako budynek dydaktyczno-badawczy dla Instytutu Optyki i Instytutu Matematyki Stosowanej - zbudowany przez Państwową Wyższą Szkołę Rzemiosła i Architektury w Weimarze pod kierunkiem architektów Ernsta Neuferta i Otto Bartninga.

15 listopada: Hans F.K. Günther, jeden z głównych przedstawicieli narodowosocjalistycznej ideologii rasowej , zostaje powołany na nowo utworzoną katedrę antropologii społecznej przez ministra spraw wewnętrznych Turyngii Fricka (NSDAP ) wbrew woli kierownictwa uniwersytetu i wygłasza wykład inauguracyjny w obecności Hitlera, Göringa i innych wielkich nazistów.

13 grudnia: Inauguracjadomu studenckiego przy Philosophenweg - zamówionego przez Stowarzyszenie Pomocy Studentom w Jenie (architekt: Ernst Neufert, Państwowa Wyższa Szkoła Budownictwa w Weimarze). Oprócz stołówki mieści się w nim również kawiarnia, sale wykładowe i konferencyjne, salony studenckie i biura organizacji wspierającej studentów.

Artysta Bauhausu Wilhelm Wagenfeld przejmuje projekt żaroodpornego szkła domowego ("szkło jenajskie") produkowanego w Schottwerk od 1918 roku jako wolny strzelec. Do 1937 roku zaprojektował szeroką gamę żaroodpornego szkła domowego i oświetleniowego, a czajniczek zaprojektowany dla firmy Schott przeszedł do historii wzornictwa przemysłowego.

Znawca pszczół i ksiądz August Ludwig zakłada uniwersytecką pasiekę ("Bienenhaus") na Steiger.

7 lutego: W "Berliner Tageblatt" amerykański dziennikarz Knickerbocker opisuje warunki ekonomiczne i społeczne w Jenie podczas światowego kryzysu gospodarczego jako zaskakująco stabilne ("Oase Jena").

18 listopada: Grete Unrein, córka Ernsta Abbego, jako pierwsza kobieta w Jenie otrzymuje honorowe obywatelstwoza swoje zaangażowanie społeczne, poświęcenie na rzecz edukacji dziewcząt i stworzenie szpitala dziecięcego.

4 grudnia: W ostatnich wolnych wyborach do rady miejskiej przed ustanowieniem narodowosocjalistycznej dyktatury, SPD staje się najsilniejszą partią w Jenie, pomimo strat, z około 25% (= 9 mandatów). NSDAP i KPD uzyskują po około 22% (po 8 mandatów), a partie burżuazyjne łącznie około 30% głosów (razem 10).

25/26 lutego: Żydowski profesor Felix Auerbach i jego żona Anna, którzy przez długi czas pomagali kształtować życie społeczne i intelektualno-kulturalne miasta, popełniają samobójstwo.

31 marca: Szkoła Montessori w Jenie zostaje zmuszona do zamknięcia po tym, jak państwo i miasto przestają ją finansować.

5 marca: NSDAP staje się najsilniejszą partią w Jenie z około 33% (w porównaniu do 47% w Turyngii) w wyborach do Rzeszy, które odbywają się w wyjątkowych okolicznościach. SPD uzyskuje 26%, KPD, która jest w dużej mierze nielegalna, około 18% (w Turyngii odpowiednio 20 i 15%), a prawicowo-konserwatywna burżuazja i siły liberalne osiągają po około 10%. W radzie miejskiej Jeny, odtworzonej zgodnie z Pierwszą Ustawą o Gleichschaltung (31 marca) zgodnie z wynikami wyborów do Reichstagu, NSDAP otrzymuje 13 mandatów, SPD 8, prawicowo-konserwatywny Kampfbund Schwarz-Weiß-Rot 3 i Deutsche Staatspartei jeden (mandaty KPD zostają anulowane).

21 marca: Kilka ulic zostaje nazwanych lub przemianowanych na cześć celebrytów NSDAP. W maju zmienia się nazwy kolejnych ulic i większości szkół.

1 kwietnia: W Jenie przeprowadzono pierwszy ogólnokrajowy bojkot żydowskich przedsiębiorstw, gabinetów lekarskich i kancelarii prawnych.

7 kwietnia: Żydowscy profesorowie uniwersyteccy Brauner, Josephy, Klein, Meyer-Steineg, Peters i Simmel, a także inni pracownicy zostają zawieszeni lub zwolnieni z "powodów rasowych" napodstawie "Ustawy o przywróceniu zawodowej służby cywilnej". Kolejne zwolnienia, urlopy i wcześniejsze emerytury są przeprowadzane z powodów politycznych.

2 maja: Budynek związków zawodowych przy Bachstrasse zostaje zajęty przez oddziały narodowosocjalistycznej organizacji zakładowej fabryki Zeiss i przekazany do użytku Niemieckiemu Frontowi Pracy.

9 czerwca: Po zakazie i rozwiązaniu większości robotniczych klubów sportowych, klub gimnastyczny Glashütte łączy się z orkiestrą zakładową w "Turn-, Sport- und Musikverein Glaswerk Jena", tworząc "TSM Glaswerk" i przyjmując sportowców z rozwiązanych klubów.

25 lipca: "Landesführerschule II" NSDAP ("Zamek szkoleniowy" NSDAP i Niemieckiego Frontu Pracy) zostaje otwarty w zamku Lobeda po tym, jak kompleks stał się własnością DAF.

28 lipca: Przywódca okręgu NSDAP i były radny honorowy Armin Schmidt zostaje mianowany burmistrzem przez aklamację przez radę miejską kontrolowaną przez NSDAP. Po postępowaniu karnym wszczętym przeciwko urzędującemu burmistrzowi Alexandrowi Elsnerowi na podstawie wątpliwych przesłanek , Schmidt został wyznaczony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Turyngii do tymczasowego zarządzania sprawami miasta.

26 sierpnia: W pierwszą rocznicę przejęcia władzy przez narodowych socjalistów w Turyngii, narodowosocjalistyczna komórka fabryczna fabryki Zeissa i młodzież hitlerowska dokonują spalenia książek na rynku. Prawdopodobnie palone są książki z biura SPD i centrum związkowego, które zostały niedawno skonfiskowane.

6 listopada: Rząd stanowy ogłasza rewizję głównego statutu uniwersytetu, zastępując samorząd akademicki "Führerprinzip" (rektor jako "Führer uniwersytetu"). "Dozentenschaft" zostaje ustanowiony jako obowiązkowa organizacja kadry nauczycielskiej.

1 stycznia: Wyższy Dziedziczny Sąd Zdrowia w Jenie rozpoczyna swoją działalność. Rozpatruje on odwołania od nakazów sterylizacji wydanych przez Dziedziczne Sądy Zdrowia. Kilku wybitnych lekarzy z Jeny, w tym profesor Hans Berger, bierze udział w pracach sądu jako biegli sądowi, nadając w ten sposób medycznym zbrodniom popełnianym przez narodowych socjalistów wenę prawną.

Maj: Fizyk Abraham Esau, rektor uniwersytetu, zostaje mianowany komisarzem Fundacji Carla Zeissa. Zastępuje on Juliusa Dietza, którego próby faktycznej nacjonalizacji Fundacji Carla Zeissa w imieniu rządu państwowego NSDAP zakończyły się niepowodzeniem.

1 czerwca: Karl Astel, szef Państwowego Urzędu do Spraw Rasowych, zostaje mianowany profesorem "Human Breeding and Heredity Research" (później: "Human Heredity Research and Racial Policy") na uniwersytecie. Astel, który od 1936 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Turyngii odpowiada za cały publiczny system medyczny i zdrowotny w Turyngii, kontynuuje ukierunkowanie uniwersytetu, którym kieruje jako rektor w latach 1939-1945, na nazistowską politykę rasową i "higienę".

8 sierpnia: Otwarcie nowego budynku rzeźni przy Löbstedter Straße, sfinansowanego ze środków fundacji i pożyczek państwowych. Zastępuje on rzeźnię Cechu Rzeźników J. przy Löbdergraben ("młyn beczkowy"), która nie spełnia współczesnych wymogów.

15 października: Rozpoczyna działalność miejskie biuro kultury, które podlega bezpośrednio burmistrzowi.

9 listopada: W ramach obchodów 175. rocznicy urodzin Schillera nowo założona Miejska Orkiestra Symfoniczna daje swój pierwszy publiczny występpod batutą dyrygenta Ernsta Schwaßmanna.

10 listopada: Państwowy Uniwersytet w Jenie otrzymuje nazwę "Uniwersytet Friedricha Schillera".

30 stycznia: Ustawa o gubernatorach II Rzeszy i niemiecki kodeks gminny znoszą rady miejskie i gminne jako organy decyzyjne. Mianowani "radni" tworzą organ doradczy nadburmistrza bez żadnych uprawnień.

25 lutego: W Jenie po raz pierwszy przeprowadza się ćwiczenie zaciemnienia.

13 maja: Wraz z założeniem Carl Zeiss-Siedlungs GmbH pod patronatem Fundacji Carla Zeissa, firma Zeiss instytucjonalizuje budowę tak zwanych domów osiedlowych w celu zapewnienia mieszkań swoim pracownikom. Do 1938 r. w Ringwiese wybudowano ponad 250 dwurodzinnych osiedli z ogródkami przydomowymi. Między czerwcem 1937 r. a grudniem 1942 r. powstaje osiedle Schlegelsberg z łącznie 722 mieszkaniami.

27 sierpnia: Otto Schott, współzałożyciel Jenaer Glaswerke i jeden z głównych protagonistów życia gospodarczego, kulturalnego i społecznego w Jenie, umiera w wieku 84 lat.

18 października: Uroczyste przekazanie tradycyjnej flagi pierwotnego bractwa w Jenie Nazistowskiemu Związkowi Studentów na zamku Wartburg symbolizuje koniec bractw i korporacji oraz ich wchłonięcie przez Nazistowski Związek Studentów, bez poparcia wszystkich członków bractwa dla bezwarunkowego nazistowskiego kursu ich federalnego przywództwa.

Koniec roku: Rozpoczyna się budowa baraków przy Dornburger Strasse i Naumburger Strasse w Löbstedt i Zwätzen. Wraz z ich ukończeniem i przybyciem jednostek Wehrmachtu (pułk artylerii 24; pułk piechoty 103) w latach 1936/37, Jena ponownie staje się miastem garnizonowym.

Liczba mieszkańców Jeny po raz pierwszy przekracza 60 000 (oficjalnie: 61 361).

20-28 czerwca: Na podstawie dokumentu datowanego arbitralnie na 1236 r. miasto świętuje 700. rocznicę wzniesienia miasta przez tydzień uroczystości.

23 sierpnia: Na miejscowym wzgórzu zostaje poświęcony pamiątkowy gaj stworzony przez Fuchsturm-Gesellschaft Jena e.V.. Służy on jako "Thingort" dla Stowarzyszenia Turyngskich Gmin Górskich, Zamkowych i Leśnych.

Wrzesień: Pisarka Ricarda Huch przeprowadza się do Jeny, gdzie jej zięć Franz Böhm obejmuje stanowisko profesora prawa. Wokół Ricardy Huch tworzy się krąg intelektualistów krytycznych wobec nazistowskiego reżimu.

1 października: W nowo wybudowanym wielofunkcyjnym budynku "Deutsches Haus" przy Holzmarkt zostaje otwarty "Lichtspieltheater" z nazistowskim filmem propagandowym. Kino kontynuuje działalność jako "Palast-Theater" po 1945 roku i zostaje zamknięte w 1993 roku.

Dolina Leutratal, która częściowo obejmuje obszar miejski, zostaje uznana za rezerwat przyrody (ostatecznie w 1961 r. za rezerwat przyrody "Leutratal").

Kwiecień: Żydowski kupiec Arthur Behrendt zostaje zmuszony do sprzedaży swoich dwóch domów towarowych poniżej ich wartości. Domy towarowe Wohlwert są kontynuowane pod nazwą "Heka" ("Hepprichs Kaufhaus" po kupcu Hepprichu).

Lato: Jenaer Kunstverein traci większość swoich zbiorów sztuki nowoczesnej w wyniku nazistowskiego programu konfiskaty "sztuki zdegenerowanej".

Listopad: Paul Müller zastępuje Armina Schmidta na stanowisku komisarza (przywódcy okręgu) NSDAP w Jenie. Schmidt pozostaje burmistrzem miasta.

6 listopada: Po remoncie czytelnia i wypożyczalnia w Volkshausie, prowadzona przez Stowarzyszenie Czytelni, zostaje ponownie otwarta jako "Biblioteka i Czytelnia Ernsta Abbego". Dyrektorem zostaje bibliotekarz Joseph Caspar Witsch.

19 grudnia: Odcinek Meerane-Jena (z węzłem Hermsdorf) autostrady Drezno-Frankfurt/M. zostaje otwarty dla ruchu.

Wokół byłych funkcjonariuszy KPD Magnusa i Lydii Poserów w Jenie i okolicach powstaje sieć oporu złożona z około 30 osób. Grupa, w skład której wchodzą nie tylko byli członkowie KPD, angażuje się w bezpośrednią agitację, publikując hasła, drukując i rozprowadzając ulotki.

Budowa autostrady do Weimaru przecina historyczny cmentarz Johannisfriedhof. Najstarsza część do Wagnergasse zostaje zlikwidowana, a większość grobów zostaje ponownie pochowana w pozostałej części.

Początek roku: "Lache", sztuczny kopiec utworzony w średniowieczu w rejonie ulic Am Rähmen, Gerbergasse i Am Anger, zostaje całkowicie zasypany.

Koniec października: Cztery żydowskie rodziny i dwie samotne kobiety zostają deportowane do Polski w ramach tzw. Polenaktion, gdzie najprawdopodobniej zostają zamordowane po zajęciu kraju przez Niemców.

Listopad: Powstaje laboratorium bakteriologiczne huty szkła Schott & Genossen w Jenie. Hans Knöllprzejmuje jego kierownictwo .

9/10 listopada: W tak zwanej Reichspogromnacht 59 żydowskich mężczyzn i kobiet pozostających w Jenie zostaje aresztowanych, 18 mężczyzn zostaje przeniesionych do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, skąd zostają zwolnieni dopiero kilka tygodni później. Max Grossmann, inżynier pracujący w hucie szkła w Jenie , umiera tutaj w wyniku złego traktowania. 10 listopada dochodzi do ataków, w szczególności na żydowskie przedsiębiorstwa. Dzieci z rodzin żydowskich zostają wykluczone z możliwości uczęszczania do szkoły.

12 listopada: "Dekret o eliminacji Żydów z niemieckiego życia gospodarczego" definitywnie zakazuje żydowskim właścicielom prowadzenia handlu detalicznego. Pod kierownictwem kupca Carla Schmidta ostatnie żydowskie przedsiębiorstwa w Jenie zostają zlikwidowane.

11 lutego: Walter Grundmann, czołowy przedstawiciel niemieckiego ruchu chrześcijańskiego, wygłasza wykład inauguracyjny jako profesor Nowego Testamentu i teologii etnicznej (mianowany w 1938 r.). Grundmann jest jednym ze współzałożycieli "Instytutu Badań i Eliminacji Wpływów Żydowskich na Niemieckie Życie Kościelne" w Eisenach.

18 sierpnia: Odcinek autostrady Jena-Weimar zostaje zainaugurowany wraz z ukończeniem mostu w dolinie Saale w pobliżu Göschwitz, który przecina całą dolinę, w tym dwie linie kolejowe i drogę krajową (budowa rozpoczęła się w marcu 1936 r.). W budowę i projektowanie zaangażowana jest firma kamieniarska Späte z Jeny. Most w dolinie Saale jest nadal najdłuższym naturalnym kamiennym mostem łukowym w środkowych Niemczech.

26 sierpnia: W ramach 5. festiwalu sportowego firmy Zeiss stadion w Jenie otrzymuje nazwę "Ernst-Abbe-Sportfeld".

Koniec sierpnia/wrzesień: W ramach powszechnej mobilizacji mięso, cukier, mleko, tłuszcz kuchenny, a później chleb i ziemniaki, a także mydło i odzież są racjonowane. W urzędzie miasta zostaje utworzony "urząd ds. żywności i gospodarki", który koordynuje te działania. Po inwazji na Polskę słuchanie zagranicznych stacji radiowych staje się przestępstwem.

Koniec roku: Pierwsi polscy robotnicy przymusowi zostają zatrudnieni w rolnictwie we wsiach wokół Jeny.